BEREKETLİ TOPRAKLAR: Likyalı delikanlı Noel Baba   
 
Günümüzde her yılbaşının ana figürü olarak kutlamaların ve eğlence mekânlarının ana figürü olarak kullanılan "Noel Baba" aslında sanıldığı kadar eski değil. Ticari bir figüre dönüştürülen Noel Baba ile yoksulların koruyucusu, iyiliksever Noel Baba birbirinden çok ayrı. Çocuklara hediyeler verip, sevindiren Noel Baba, bu toprakların yetiştirdiği ve dünyaya mal olmuş değerlerden biridir. Günümüzde Noel Baba olarak adlandırılan Aziz Nikolaos Antalya'nın Demre ilçesinde yaşamış bir halk kahramanıdır.

Her ülkede farklı adlarla anılan Noel Baba Batı ülkelerinde Santa Claus, Ortodokslar arasında da Aziz Nikolaos olarak adlandırılır. Batı toplumlarında Noel Baba 24 Aralık'ı 25 Aralık'a bağlayan Noel gecesi armağanlar dağıtan bir kahraman olarak kabul görür.

AZİZ NİKOLAOS'UN YAŞAM ÖYKÜSÜ

Noel Baha'nın (aslında Aziz Nikolaos) 3. yüzyılda Patara'da (Kaş'ın Gelemiş köyü yakınlarında) doğduğu bilinir. Eğitimini Likya'nın başkenti Xanthos'ta alan Noel Baba, anne ve babasını kaybedince Myra'da yaşayan amcasının yanına yerleşmiştir. Halkın çok sevdiği bir din adamı olarak efsaneleşen Noel Baba kilise kayıtlarına göre 325 yılında İznik'te toplanan konsile Myra piskoposu olarak katılmıştır. 343 yılında 65 yaşında Myra'da öldüğü kabul edilir, 6 Aralık günü de azizin yortusu olarak kutlanır.

Ortodoks geleneğine göre çocukların, mahkûmların ve denizcilerin koruyucu azizidir. Hemen hemen bütün kıyı kentlerinde Aziz Nikolaos'un adının verildiği iki bine yakın kilise vardır, hatta New York, Napoli gibi birçok kentin de koruyucusu olarak kabul edilir.

NOEL BABA SÖYLENCELERİ

Noel Baha'nın yaşamı ve mucizeleri hakkındaki birçok söylence vardır. İlk söylenceye göre İmparator Constantinos'un rüyasına girmiş, suçsuz yere ölüme mahkûm edilmiş olanları serbest bırakmasını istemiş ve dileği kabul edilmiştir.

Diğer bir söylenceye göre Kudüs'e giden Noel Baha'nın gemisi Akdeniz'de fırtınaya yakalanır. Gemidekiler öleceklerini düşünürken Noel Baha'nın duasıyla fırtına diner ve yolcular kurtulur. Böylece denizcilerin azizi olarak kabul edilmiştir; Akdeniz'de seyreden gemicilerin sefere çıkmadan önce birbirlerine "dümenini Aziz Nikolaos tutsun" demeleri gelenek haline gelmiştir.

Günümüzde evlere ve işyerlerine asılan çorapların öyküsü ise başka bir söylenceye dayanmaktadır. Buna göre fakirlikten kızlarını evlendiremeyen bir baba onları satmaya karar vermiş. Bunu duyan Noel Baba bu yoksula ve onun parasızlıktan evlenemeyen kızlarına yardım etmek istemiş.

Ancak kendini belli etmemek ve babanın da gururunu kırmamak istiyormuş. O yüzden gece, uyuyan kızların ipe astığı çoraplarının içine bacadan üç külçe altın atmış. Kızlar, sabah altını bulunca çok sevinmişler ve evlenip mutlu yuvalar kurmuşlar. Noel Baha'nın ölümünden sonra da yöre halkı birbirlerine gizlice hediye vermeye başlamış ve hediye verme geleneği doğmuş.

Şimdi dünyanın birçok ülkesinde milyonlarca çocuk Noel gecesi başucuna çorap asıyor ve uyanınca çorabını hediyelerle dolu bulma hayali kuruyor. Her yıl 6 milyondan fazla çocukda Noel Baha'ya mektup yazarak isteklerini bildiriyor. Bu gelenek 80 yıl önce Finlandiya'nın Santa Klaus köyünde başlamış. "Noel Baba/Kuzey Kutbu" adresine gönderilen mektupları cevaplamak için postanelerde özel merkezler bile kurulmuş.

KORSANLAR KEMİKLERİNİ ÇALDI

Demre'ye yapılan ziyaretlerin en önemli adresi Aziz Nikolaos'un anısına inşa edildiği bilinen bir kilisedir. Kilisenin ilk olarak Aziz Nikolaos öldükten sonra eski bir Apollon tapınağının yerine inşa edildiği sanılır. İlk yapı 529 depreminde yıkılınca tekrar inşa edilmiş ve bu dönemde Akdeniz'deki en önemli dini merkezlerden biri haline gelmiş. 8.yy'da Arap akınları ve depremlerde hasar görünce onarılan kilise 1042 yılında da Bizans İmparatoru Konstantin Monomakhos ve eşi Zoe tarafından onarılmış. Kilisenin, Myra Türklerce alındıktan sonra da faaliyetini sürdürdüğü, 19.yy'ın başında bir Rum Ortodoks kilisesi olarak ibadete açık olduğu bilinir.

2007 yılının ilk 10 ayında 400 bin kişinin gezdiği Noel Baba Kilisesi günümüzde biletle girilen bir ören yeri durumundadır. Bizans döneminden beri varlığını sürdüren kilisenin duvarları Noel Baha'nın yaşamı ve mucizelerinin de anlatıldığı dini resimlerle, tabanı da opus sectile tarzı mozaiklerle süslüdür.

Kilisenin içindeki kırık bir lahdin Noel Baha'ya ait olduğu kabul edilir. 20 Nisan 1087 günü korsanlar, lahdi kırarak Noel Baba'nın kemiklerini almış ve Bari'ye götürmüş. Daha sonra kemikleri Bari'de inşa edilen büyük bir katedrale konmuştur.

MYRA ANTİK KENTİ

Myra (aslında Mura) adı Luwi dilinde Ana Tanrıça (Yüce Ma) anlamına gelir. Demre adının da Myra'dan türediği sanılır. Strabon'a göre Myra, Lykia Birliğinin altı büyük kentinden biriydi. Roma döneminde önemi artan ve anıtsal yapılarla süslenen kent Arap akınları sonrasında önemini yitirmişti.

Demre Ovası'na bakan bir tepenin eteklerinde kurulan Myra'nın kalıntıları günümüzde kıyıdan 6-7 km içeridedir. Kentten günümüze dağın sarp yamacına oyulmuş Likya tarzı kaya mezarları ve görkemli Roma tiyatrosu ulaşmıştır; diğer kalıntıların Demre çayının getirdiği alüvyonların altında kaldığı sanılır.

KAPİTALİZMİN NOEL BABASI

Günümüzdeki Noel Baba imajının Demre'de yaşayan Aziz Nikolaos ile ilgisi yoktur. Zira neredeyse yılın on iki ayı denize girilebilen Demre'de ne kar vardır, ne de ren geyiği. Onun özellikleri Amerikalıların yarattığı bir kahramanla bütünleştirilmiştir. İlk kez 1822 yılında Clement Clark Moore'un bir şiir kitabında ren geyiklerinin çektiği kızakta günümüzdeki imajına yakın bir şekilde resimlenmiştir. Ama Noel Baba imajının mucidinin karikatürist Thomas Nast olduğu kabul edilir.

Nast 1862 Noel'inde Noel Baba figürünün daha kullanılmadığı bir dönemde Harper's Weekly dergisinin kapağına Noel Baba resmi çizer. Aynı dergide 1881 yılında çizdiği resimle de Noel Baba imajı iyice şekillenir. Uzun beyaz sakalı, sürekli gülen tombul yanakları, koca göbeği ve göbeğinin üzerindeki kalın tokalı kemeri, beyaz tüyleri olan kırmızı bir cüppesi, kukuletası ve çocuklara hediye dağıtmak için doldurduğu torbasıyla, kıyafeti tamamlanır.

İnanışa göre, Noel gecesi uçan geyiklerin çektiği kızağı ile evden eve hediyeler dağıtan Noel Baba evlere bacadan girip, şömineden ulaşır ve bir gece içinde dünyadaki tüm çocuklara hediyelerini verir. Yılın geri kalan zamanlarını ise eşi ve dostlarıyla birlikte bir sonraki Noel için oyuncaklar hazırlayarak geçirir. Çok geçmeden Noel Baba kapitalizmin figürlerinden biri olur. 1930'lu yılların başında Coca Cola reklamlarında kullanılır. Noeller tüketim çılgınlığının, gösterişin tavan yaptığı günlere dönüşür. Velhasıl bizim yardımsever Likyalı, Yeni Dünya'da kapitalizmin Noel Babası'na dönüşüverir.

* * *

Noel Baba mahkeme kapılarına düştü!

15 yıldır Demre'de Noel Baba Barış Konseyi tarafından "Noel Baba ile Dünya Barışına Çağrı" etkinlikleri yapılıyor, her yıl 6 Aralık günü de Noel Baba Kilisesi'nde farklı dinlerden insanların katılımıyla "barış duası" adı verilen bir tören düzenleniyordu. 2007 yılında Aziz Nikolaos'un mezarının bulunduğu kilisede Fener Rum Pat-rikliği'nin ayin düzenlemesine izin verildi. 6 Aralık'ta 200 kişinin katılımıyla düzenlenen ayini yöneten din adamı Hrisostomos Kalaycı yaptığı konuşmada Anadolu'da farklı kültürlerin hoşgörü ve barış içinde yaşadığını belirterek Tanrı'dan bu güzel ülkenin başındaki tüm belaları defetmesini diledi. Noel Baba Barış Konseyi ise barış duasını iptal etti, bu etkinliğin Macaristan'ın Gyor kentinde yapılacağı açıkladı. Konseyin Başkanı Muammer Karabulut anayasa değişikliğinin Fener Rum Patrikhanesi'nin Türkiye'deki etkinliğini arttırmak için yapıldığını ve Patrikhane'nin Demre'yi Ortodoksların merkezi yapmak istediğini öne sürdü. Karabulut ayrıca "Böyle mekanların yılda birkaç kez ibadete açılmasını doğal karşılıyorum. Bazı insanlar bunu misyonerliğe kapı aralamak olarak görüyor", diyen Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'ı da devletin temellerini oynatmakla suçladı. Karabulut, ayine izin veren Bakan Günay Hristosomos Kalaycı hakkında suç duyurusunda bulundu. Yani Noel Baba mahkeme kapılarına düştü. Üstelik kendi kilisesinde, kendisi için yapılan bir ayin yüzünden ve kendi adını taşıyan bir konseyin şikayetiyle...

Nasıl gidilir?

DEMRE Antalya'ya 130 km uzaklıktadır. Antalya otogarından Demre'ye düzenli otobüs seferleri bulunmaktadır.

ERSOY SOYDAN

<!--

var prefix = 'ma' + 'il' + 'to';

var path = 'hr' + 'ef' + '=';

var addy47659 = 'ersoy.soydan' + '@';

addy47659 = addy47659 + 'gmail' + '.' + 'com';

var addy_text47659 = 'ersoy.soydan' + '@' + 'gmail' + '.' + 'com';

( '' );

47659 );

( '' );

//-->n

<!--

( '' );

//-->

<!--

( '' );

//-->

29 Aralık 2007- BİRGÜN