Dört kapı, kırk makam ve kamil insan olmak

Ayhan BİLGEN / Günlük

Hacı Bektaş Veli'nin Makalat'ında tasnif edilmiş olan DÖRT KAPI KIRK MAKAM yaklaşımı çoğu tasavvuf ekollerinin de omurgasını oluşturmuştur. İnsanın olgunlaşması daha açıkçası, insanın insan olması için bir toplumsal değişim projesidir DÖRT KAPI KIRK MAKAM.

Değişimin ana muhatabı olarak bireyi görmekle birlikte, bunun mutlaka toplumsal bir süreç olarak ele alınmasını esas olan bu proje, aslında depolitize edici, bireysel kurtuluş arayışlarına de önemli bir reddiye niteliğindedir.

Bireyin sosyal sorumluluklarından uzak durmasını salık veren, huzurun bireysel tatminde aranmasını telkin eden din anlayışına karşı alternatif bir inanç formasyonu esas alınmıştır.

Dört kapı olarak sayılan şeriat, tarikat, marifet ve hakikat, nihai hedefi insanın hakkı özünde yakalaması olan bir eğitim disiplinidir.

İlk kapı olan şeriat, bireyin çevresi ile ilişkilerindeki asgari hukuku inşa çabasıdır. Bu hukuk inşasının köklü ve kararlı inanç altyapısı üzerine oturtulması, aynı zamanda kaba pozitivist anlayışların baştan mahkum edilmesidir. Şeriat kapısı içinde iman eksenli makam belirlemelerini tersinden okuduğunuzda insanın özgürlük mücadelesinde ilk adımını bulursunuz. Özgür olmak için beşeri güçlere yönelik mutlak inanç taşımamayı önemli bir felsefi tercih olarak ele almak gerekir.

Tarikat kapısı, büyük yürüyüşün ahlaka yönelik yol arkadaşlığı kurallarını içerir. Şeriat bütün topluma yönelik asgari birlikte yaşama sınırlarını çizerken, tarikat daha özel bir tercihin ortaya çıkarttığı olgunlaşmayı esas alır.

Marifet kapısı, insanın hakikati arama sürecinde irfan boyutunu öne çıkarır. Basiret, ileri görüşlülük gibi yetenekler aynı zamanda zihinsel bilgi kirlenmesinden korunma üzerine oturtulmuştur. Hikmete dayanan bir dünya görüşünün aynı zamanda bir uygarlık tasavvuru taşıması kaçınılmaz bir durumdur.

Son kapı olarak tanımlanan hakikat, aslında insanın nihai yüzleşmesidir. Gerçeğe ulaşmanın hem vazgeçilemez bir yöntem hem de insanın nihai hedefi olarak tanımlanması dikkat çekmektedir. Hakikatle yüzleştiği ölçüde kamil insan olma, olgunlaşma derecesinin ölçütünü de belirlemektedir aslında.

Daha önceki kapılar ve bu kapılar içinde sayılan makamlar aslında son kapı olan hakikate ulaştırdığı ölçüde işlevseldir, anlamlıdır.

Dört kapı, kırk makam öğretisinin güncelleştirilerek yeniden ele alınması sadece alevi inanç çevreleri için değil bütün bir insanlık için değerli bir kazanım olacaktır.

Günlük Gazetesi - 19.2.2010